WERKMODEL

VAN MORELE STRESS NAAR MORELE VEERKRACHT

detecteren

Het detecteren (bij zichzelf, bij de collega’s, bij werknemers in het algemeen) van morele stress is een eerste stap in het (h)erkennen van het fenomeen. Het is belangrijk dat zorgverleners en leidinggevenden het onderscheid kennen tussen werkstress, emotionele stress en morele stress. Morele stress is namelijk een specifieke vorm van stress met specifieke gevolgen.

Bespreekbaar maken

Het is belangrijk dat morele stress iets is wat bespreekbaar kan zijn in een organisatie. Zorgverleners moeten op een zowel informele als formele manier ervaringen, emoties en casussen omtrent morele stress kunnen delen.

Hanteren

Het hanteren van morele stress kan via het inzetten op twee sporen, liefst tegelijk.

Moreel veerkrachtige teams: bouwen aan hulpbronnen en aanpakken van uitlokkende factoren van morele stress op team- en individueel niveau
Moreel veerkrachtige organisatie: bouwen aan organisatiehulpbronnen (vb. ethisch leiderschap, beleid, cultuur, structuur…) en aanpakken van uitlokkende factoren van morele stress op organisatieniveau

Op drie niveaus

Morele stress dient op drie niveaus te worden aangepakt: organisatiebeleid, team- en leidinggevend niveau en individueel niveau.
Voor voorbeelden van strategieën en suggesties voor actie op de drie niveaus, zie ‘Gids’.

DRAAGKRACHT, DRAAGLAST EN DRAAGVLAK

Bewaren

Bouwen aan een moreel veerkrachtige organisatie kan door in te zetten op verschillende interventiesporen, namelijk deze van draagkracht, draaglast en draagvlak. We zijn ervan overtuigd dat het inzetten op elk van deze drie pistes het meest werkzaam is.

DRAAGLAST: Focussen op werkeisen en factoren die bijdragen tot morele stress
DRAAGKRACHT: Versterken van persoonlijke hulpbronnen van zorgverleners
DRAAGVLAK: Inzetten op werk- en organisatiehulpbronnen en ondersteunende maatregelen

1
FOCUSSEN OP WERKEISEN EN FACTOREN DIE BIJDRAGEN TOT MORELE STRESS (DRAAGLAST)
Het verminderen van werkeisen en het aanpakken van factoren die bijdragen tot morele stress, is één van de mogelijke interventiepistes om met morele stress om te gaan. Het komt in se neer op het aanpakken van de draaglast, of het voorkomen van situaties van morele stress. Dit kan gaan om interventies zoals:
- Reorganisatie van de zorg
- Het aanwerven van nieuw personeel
- Het herevalueren van het takenpakket van een zorgverlener
- Het overplaatsen van een bewoners met een specifieke problematiek naar een afdeling die of team dat beter geschikt is om de bewoner op te vangen
- …
2

INZETTEN OP PERSOONLIJKE HULPBRONNEN VAN ZORGVERLENERS (DRAAGKRACHT)

Werken aan weerbaarheid en morele veerkracht van teams en individuele zorgverleners is een andere mogelijkheid om zorgverleners manieren aan te reiken om om te gaan met morele stress. Het morele veerkrachthuis en de methodiekenbundel voor workshops rond morele veerkracht bieden organisaties een kader én instrumenten om deze piste uit te werken in de vorm van trainingen voor het personeel.

Zie Instrumenten > methodiekenbundel
3
INZETTEN OP WERK- EN ORGANISATIEHULPBRONNEN EN ONDERSTEUNENDE MAATREGELEN (DRAAGVLAK)
Bij ‘Hulpbronnen’ werd reeds een overzicht gegeven van de werkhulpbronnen die versterkt kunnen worden in het kader van morele stress.

Interventies op dit vlak richten zich op:
- Autonomie-ondersteunende maatregelen
- Het uitwerken en uitdragen van een inspirerende zorgvisie
- Het installeren van een feedbackcultuur in teams
- Het uitwerken van een ethische infrastructuur (referentiepersoon ethiek, ethisch overleg…)
Deze acties vragen over het algemeen om een geïntegreerde aanpak. Het kan daarom belangrijk zijn om de aandacht te vestigen op het bredere beleidskader waarin aandacht voor het thema morele stress kan worden aangepakt. Concrete suggesties vind je in de Gids: van morele stress naar morele veerkracht.